از پلاسما فرزیس بیشتر بدانیم

هر فرد بالغ حدود پنج لیتر خون دارد. خون از دو قسمت سلولی و پلاسمایی تشکیل شده است عناصر سلولی حدود 44 درصد حجم خون را تشکیل می‌دهد که شامل گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها است. پلاسما 56 درصد حجم خون را تشکیل می‌دهد که 90 درصدآن آب و 10 درصد بقیه شامل املاح، قند، چربی و پروتئین‌هائی نظیر فاکتور‌های انعقادی، آنتی‌بادی‌ها و… است. همچنین باید گفت که عناصر سلولی در پلاسما شناورند.

پلاسمافرزیس درمانی چیست

پلاسمافرزیس جهت خارج ساختن آنتی‌بادی‌های زیانبار  یا مواد مضر در خون بیمار  استفاده می‌شود. در بیماری‌های خود ایمنی‏ سیستم ایمنی بدن به اشتباه بافت‌های خودی را غیرخودی تشخیص داده و علیه آن‌ها فعال می‌شود. به دنبال آن تخریب بافتی و بروز نشانه‌های بیماری رخ می‌دهد. میاستنی گراویس‏، سندروم گیلن باره و مولتیپل اسکلروزیس(MS)  جزو بیماری‌های خود ایمنی هستند. در برخی موارد مانند زنان حساس به گروه خونی Rh، افراد واجد مهارکننده فاکتور VIIIو مبتلایان به بیماری‌هایی مانند مولتیپل میلوما و ماکروگلوبولینمی والدن اشتروماشتروم و ده‌ها مورد دیگر، از پلاسما فرزیس برای خارج کردن مواد زیان‌بار استفاده می‌کنند.

پلاسما فرزیس تولیدی

دستگاه‌های پلاسمافرزیس به چند روش کار می‌کنند: نخست، سانتریفوژ (دستی و ماشینی)، دوم  فیلتراسیون و در نهایت استفاده توام از سانتریفوژ و فیلتراسیون. در تهیه پلاسما به روش ماشینی، با استفاده از ست‌های استریل یک بار مصرف برای هر اهداءکننده، ابتدا خون اهداکننده ازطریق شلنگ استریل داخل محفظه سانتریفیوژ یک‌بار مصرف شده و پس از جداسازی پلاسما، باقیمانده سلول‌های خونی توسط محلول استریل نرمال سالین شسته و از طریق همان شلنگ خون‌گیری به اهداءکننده بازگردانده می‌شود. این عمل چند بار تکرار شده و در انتها حدود ۷۵۰ میلی لیتر پلاسما جمع‌آوری می‌شود.

چرخه مراحل اهدای پلاسما

داروهای مشتق از پلاسما

ادامه زندگی خیلی از بیماران به مصرف داروهای مشتق از پلاسما است. در مراکز پالایش کننده پلاسما از پلاسمای انسانی داروهای بسیار ارزشمند تولید می‌شود که پر مصرف ترین‌ها عبارتند از: فاکتور انعقادی VIII برای درمان مبتلایان به هموفیلی A، فاکتور انعقادی IX برای درمان مبتلایان به هموفیلی B، آلبومین، ایمونوگلوبولین‌های گوناگون مانند ضدکزاز، ضد هاری، ضد هپاتیت B و ایمونوگلوبولین ضد Rh.

در هربار اهدای خون کامل، حدود ۲۰۰ میلی لیتر پلاسما و در اهدای پلاسما به روش پلاسما فرزیس، 600 تا 750 میلی لیتر بدست می‌آید. کل فرایند پلاسمافرزیس در یک سیستم بسته و در شرایط استریل انجام می‌شود و حدود یک ساعت طول می‌کشد. تمامی‌ سوزن‌ها، کیسه‌ها، لوله‌های رابط و کیت مصرفی در پلاسمافرزیس، استریل و یک بار مصرف برای هر اهداکننده هستند و خون در هیچ مرحله‌ای با دستگاه تماس ندارد، بنابراین انتقال عفونت از طریق دستگاه ویژه پلاسما فرزیس به اهداکنندگان غیرممکن است.

مرجان رنجبر. سوپروایزر روابط عمومی مرکز ری