اگر از شما بپرسند که به نظرتان مهم‌ترین بخش بدن چیست، به احتمال زیاد در پاسخ به قلب یا مغز اشاره می کنید؛ در حالی‌که بدن انسان از سلول ساخته‌شده و حیات تمام سلول‌های بدن وابسته به خون و گردش خون است. بنابراین کوچکترین تغییر در ترکیبات خون می‌تواند زندگی انسان را به خطر بیاندازد.
دو سوم بدن انسان را آب تشکیل میدهد؛ به‌عنوان مثال، در فردی با وزن ۷۰ کیلوگرم حدود ۴۲ لیتر آب وجود دارد که ۲۸ لیتر از آن با عنوان مایع داخل سلولی، داخل سلول‌هاست و ۱۴ لیتر از آن با عنوان مایع خارج سلولی، خارج از سلول‌هاست.
مایع خارج سلولی ۲۰ درصد از وزن بدن را تشکیل میدهد که از این ۲۰ درصد، ۱۵درصد خارج از رگ‌هاست و مایع میان بافتی نام دارد. همچنین پنج درصد این مایع داخل رگ‌هاست و همراه با سایر اجزا و سلولها یک بافت پیوندی به نام خون را تشکیل میدهد.
هر فرد بالغ به‌طور متوسط حدود پنج الی ۶ لیتر خون دارد و خون حدود هفت الی هشت درصد از وزن بدن را تشکیل میدهد.
از ماه پنجم جنینی تا پایان عمر مغز استخوان مسئول ساخت این مایع حیاتی است که در رگ‌ها جریان می‌یابد و نیاز‌های تغذیه‌ای و تنفسی سلولها را تأمین میکند.
پلاسما چیست؟
خون از دو جزء سلولها و پلاسما تشکیل شده است؛ قسمت سلول‌های خونی شامل گلبولهای قرمز، گلبولهای سفید و پلاکت‌‌ها می‌شود. پلاسما ۵۵ درصد از خون را تشکیل میدهد و شامل ۹۱ درصد آب، هفت درصد پروتئین‌ها، یک درصد املاح معدنی و یک درصد ویتامین‌ها، مواد قندی، مواد لیپیدی، هورمونها و اسیدهای آمینه می‌شود.
پلاسما مایعی به رنگ زرد کمرنگ است و نقش‌های مهمی را در حفظ تعادل فیزیولوژیک بدن ایفا میکند؛ به علت اینکه پلاسما قسمت اعظم خون را تشکیل میدهد و بخش مایع خون را شامل می‌شود، عملکرد‌های پلاسما و خون تا حدود زیادی هم‌پوشانی دارد.
منعقدکننده‌ها که قسمت اصلی آن، فیبرینوژن است همراه با سایر پیش انعقادها مانند ترومبین و فاکتورX به لخته‌شدن خون کمک میکند.
فیبرینوژن چیست؟
فیبرینوژن یک واکنش‌دهنده فاز حاد التهاب است که در شرایط التهابی حاد افزایش می‌یابد و به افزایش ESR (نرخ رسوب گلبول قرمز) کمک میکند و ابزاری تشخیصی و پیش آگهی در موارد التهابی و عفونی محسوب می‌شود.
تغذیه سلولها با انتقال مواد مغذی مانند گلوکز، اسیدهای آمینه، لیپیدها و ویتامین‌های جذب‌شده از دستگاه گوارش به قسمت‌های مختلف بدن برای تامین انرژی سوخت‌وساز سلول و رساندن مواد مورد نیاز جهت رشد و تکثیر سلولها از مهم‌ترین وظایف پلاسماست.
تنفس سلول از طریق تبادل گاز‌های تنفسی و رساندن اکسیژن از ریه‌ها به سلولها و دفع دی‌اکسید کربن از سلولها به ریه‌ها از وظایف مشترک پلاسما به همراه سلول‌های خونی است.
حمل‌ودفع مواد دفعی تولیدشده حاصل از متابولیسم سلولی مانند مواد زائد نیتروژنی از سلولها به کلیه‌ها، ریه‌ها و پوست از دیگر وظایف حیاتی پلاسما است.
همچنین پروتئین‌های پلاسما از جمله آلبومین و گلوبولین به حفظ فشار اسمزی در حدود ۲۵ میلیمتر جیوه کمک می‌کنند.
تنظیم تعادل اسید و باز از طریق پروتئین‌های پلاسماست که با ایجاد تعادل بین الکترولیت‌ها از جمله سدیم، پتاسیم، بی‌کربنات، کلرید و کلسیم به حفظ PH خون کمک می‌کنند.
ایمونوگلوبولین‌ها حیاتی هستند
ایمونوگلوبولین‌ها که از نظروزن در شاخه گاماگلوبولین‌ها قرار می‌گیرند، زنجیره‌های پروتئینی هستند که وظیفه محافظت از بدن در مقابل عوامل بیماری‌زا مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها و هرگونه ماده خارجی و آلرژن را به‌عهده دارند و در شناسایی و نابودی آن‌ها به سایر سلول‌های ایمنی و عوامل ایمونولوژیک کمک می‌کنند.
نقل و انتقال مواد از جمله هورمونها توسط خون از محل تولید و جذب به محل خدمت، تنظیم دمای بدن با متعادل‌کردن اتلاف گرما و حفظ گرمای بدن از دیگر فعالیت‌های پلاسما است.
پس با توجه به وظایف پلاسمای خون و عملکرد دقیق این مایع حیاتی به اهمیت وجود و سلامت پلاسما پی می‌بریم.
ترکیب و ساختار منحصر به فرد پلاسما و پروتئین‌های محلول در آن، پلاسما را به منبعی برای طیف گسترده‌ای از داروها تبدیل کرده است که بدون وجود پلاسمای انسانی قابل تولید نیستند.