یک پزشک اسکرینینگ (غربالگری) مرکز اهدای پلاسما با تشریح چگونگی اهدای پلاسما گفت: خون خارج شده از دست اهداکننده وارد یک محفظه می‌شود، آن محفظه سانتریفیوژ می‌شود و خون و پلاسما از همدیگر جدا می‌شوند. پلاسما وارد کیسه جمع آوری می‌شود و سلول‌های خونی همراه با سرم به بدن اهداکننده باز می‌گردد.
ساره شهرامی‌فر در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس در ارتباط با اهدای پلاسما گفت: پلاسماهایی که از اهدا کننده‌های پلاسما جمع آوری می‌شود در پالایشگاه فرآورده‌های خونی جمع آوری می‌شوند و آن پروتئین‌هایی که مد نظر است جدا سازی، تغلیظ و تبدیل به فرآورده دارویی می‌شوند. تهیه داروهایی که منبع شیمیایی ندارند مثل آلبومین و فاکتورهای انعقادی 8 و 9 از عمده کاربردهای اهدای پلاسما است.
تفاوت اهدای پلاسما با اهدای خون چیست؟
او در مورد تفاوت‌های اهدای خون و پلاسما این چنین توضیح داد: اهدای پلاسما دو تفاوت عمده با اهدای خون دارد. یکی پروسه اهدا و دیگری محصول دریافتی است. در پروسه اهدا از این نظر تفاوت دارند که در اهدای خون سوزنی که وارد دست اهدا کننده می‌شود متصل به یک کیسه است.
شهرامی‌فر ادامه داد: برای اهدای پلاسما سوزنی که به دست اهداکننده وارد می‌شود به یک سیستم بسته وصل است که این سیستم بسته داخل دستگاه آفرزیس قرار می‌گیرد. خون بعد از خروج از دست اهداکننده وارد یک محفظه می‌شود که آن محفظه سانتریفیوژ می‌شود و خون و پلاسما از همدیگر جدا می‌شوند.
او تصریح کرد: پلاسما وارد کیسه جمع آوری می‌شود و مابقی خون که شامل سلول‌های خونی است همراه با سرم به بدن اهداکننده برمی‌گردد. این رویه، بسته به شدت فشار خون بیمار و شرایط اهدا بین 2 الی 4 بار تکرار می‌شود تا وقتی که حجم مورد نظر به دست بیاید. محصول نهایی در این پروسه فقط پلاسمای خون است.
این پزشک در ادامه گفت: اهدای خون حدودا 20 دقیقه طول می‌کشد و فقط 450 سی‌سی خون کامل دریافت می‌شود، اما اهدای پلاسما حدود یک ساعت طول می‌کشد و بین 600 تا 750 سی‌سی پلاسمای خون دریافت می‌شود.
او همچنین خاطر نشان کرد: تفاوت دیگر از نظر محصولی است که از اهداکننده به دست می‌آید. در مورد اهدای خون بعد از این که خون کامل گرفته می‌شود، وارد قسمت پروسه می‌شود RBCها، پلاکت‌ها و پلاسمای آن جدا می‌شود و عمده مصرفی که محصول اهدای خون دارد تزریق مستقیم به بیماران است اما در مورد اهدای پلاسما محصولی که گرفته می‌شود فقط پلاسما است و عمده مصرف این پلاسما تهیه داروها است.
شهرامی‌فر افزود: همه پلاسماهایی که از اهدا کننده‌های مختلف جمع آوری می‌شود، در محلی که به آن پالایشگاه فرآورده‌های خونی گفته می‌شود یک جا جمع آوری می‌شود و آن پروتئین‌هایی که مدنظر است جدا سازی و تغلیظ می‌شود و تبدیل به فرآورده دارویی می‌شوند و آن داروها در اختیار بیماران قرار می‌گیرد و هیچ تزریق مستقیم پلاسمایی به بیمار نداریم.
شرایط اهدای پلاسما چیست؟
این پزشک در مورد شرایط موردنیاز برای اهدای پلاسما گفت: شرایط اهدای خون و پلاسما تقریبا مشابه هم است. طبق شرایط استانداردی که وزارت بهداشت و سازمان انتقال خون تنظیم کردند.
او در ادامه عنوان کرد: شرایط عمومی آن سن حداقل 18 سال و حداکثر 60 (برای اهداکننده‌های بار اول) یا 65سال (برای اهداکننده های مستمر) است. سایر شرایط نظیر نداشتن سابقه اعتیاد، بیماری مقاربتی، بیماری‌های خودایمنی و یک لیست بلند از بیماری‌ها، عدم مصرف یک سری از داروها، در مورد اهدای خون نداشتن کم خونی و درمورد اهدای پلاسما نداشتن کم خونی، تالاسمی مینور و غلظت خون بالا است.
آیا اهدای پلاسما عوارض دارد؟
شهرامی‌فر همچنین در مورد عوارض اهدای پلاسما توضیح داد: قبل از اهدای پلاسما از اهداکننده معاینه و غربالگری به عمل می‌آید که اگر عوارض عمده و جدی مثل تشنج یا سکته قلبی بدهد به اهداکننده در این شرایط اصلا اجازه اهدا داده نمی‌شود.
او افزود: یکی از آن عوارض، واکنشی است که عوام به آن غش کردن می‌گویند. از این عارضه با توصیه به مصرف وعده غذایی حداقل با فاصله 3 تا 4 ساعت قبل از اهدا و داشتن خواب و استراحت کافی و نداشتن اضطراب پیشگیری می‌کنیم.
این پزشک در ادامه گفت: یکی دیگر از عوارض، احتمال کبودی و هماتوم به دلیل ورود سوزن به رگ است که هرچه قدر آن شخصی که سوزن را وارد دست اهداکننده می‌کند تجربه و مهارت بیشتری داشته باشد و در انتخاب رگ دقت بیشتری کند از آن پیشگیری می‌شود.
شهرامی‌فر همچنین تصریح کرد: عارضه شایع دیگری که هیچ راهی برای پیشگیری از آن نداریم به جز توصیه به مصرف مایعات فراوان، عارضه ای است که به خاطر کاهش غلظت کلسیم آزاد در خون اتفاق می‌افتد.
او افزود: سدیم سیترات ماده ضد انعقادی است که داخل آن سیستم بسته است و مانع از لخته شدن خون در آن پروسه اهدای پلاسما می‌شود که با کلسیم خون باند می‌شود و موقتا باعث می‌شود که سطح کلسیم آزاد خون پایین بیاید و این کاهش سطح کلسیم خون می‌تواند منجر به یک سری واکنش شود که اهدا کننده به شکل گزگز اطراف دهان گزگز و سوزش نوک انگشتان دست و پا تجربه می‌کند. گاهی اوقات واکنش‌هایی نظیر انقباض ناگهانی و غیر قابل کنترل دست و پا نیز پیش می‌آید.
شهرامی‌فر تأکید کرد: این عارضه خطرناک نیست و راه درمانش این است که در همه مراکز اهدای پلاسما قرص‌های کلسیم جوشان داریم. معمولا بین یک تا چهار قرص کلسیم برای اهداکننده‌های اول حتما قبل از هدا و برای اهداکننده‌های مستمر در صورت نیاز می‌توانیم بدهیم و ظرف چند دقیقه این عارضه برطرف می‌شود و جای هیچ نگرانی نیست.
او افزود: ممکن است اهدا کننده‌ای که بار اولش است از این احساسی که در بدنش اتفاق می‌افتد خیلی مضطرب شود اما برای پرسنل و پزشک حاضر در مرکز، یک اتفاق خیلی روتین است و خیلی زود ظرف چند دقیقه برطرف می‌شود.
آیا اهدای پلاسما میزان آنتی بادی خون را کاهش می‌دهد؟
این پزشک درمورد کاهش آنتی بادی بعد از اهدای پلاسما این چنین توضیح داد: قبل از اولین اهدا تمام آزمایشات مورد نیاز از جمله اندازه‌گیری میزان کل آنتی‌بادی‌های خون انجام می‌شود. درصورتی که میزان کل آنتی‌بادی‌های خون کمتر از آن سطح نرمالی باشد که برای اهدای پلاسما نیاز داریم به اهدا کننده می‌گوییم صبر کند چند هفته بعد دوباره آزمایش بدهد.
او در ادامه خاطر نشان کرد: اهدا کننده وقتی مجاز است اهدای پلاسما داشته باشد که سطح آنزیم‌های کبدی و کل آنتی بادی‌های خونش و کل پروتئین‌های خونش از یک رنج مشخصی بالاتر باشد. اگر اهدا کننده‌ها تغذیه مناسب، کبد و کلیه سالم داشته باشند که همه این‌ها قبل از اولین اهدا بررسی می‌شود، انتظار ما این است که ظرف 24 تا 72 ساعت تمام این پلاسمایی که اهدا کرده‌اند به طور کامل در بدنشان ساخته شود و جبران شود. پس در طولانی مدت اهدای پلاسما نباید هیچ عارضه‌ای داشته باشد.
شهرامی‌فر همچنین افزود: در ایران به خاطر شرایط تغذیه و سبک زندگی مردم، ما کمترین فاصله اهدا را یک هفته درنظر می‌گیریم. ولی در آمریکا و خیلی از کشورهای اروپایی کمترین فاصله اهدا حتی تا 48 ساعت هم است. یعنی این اطمینان وجود دارد که در این مدت کوتاه آنتی‌بادی و پروتئین‌هایی که اهداکننده از طریق پلاسما اهدا می‌کند در بدن یک فرد سالم کاملا جبران می‌شود و اگر جبران نشود برای اهدای بعدی مدتی به اهداکننده استراحت می‌دهیم. پس اگر شخصی آزمایشاتش نرمال نباشد و سطح آنتی بادی و پروتئین نرمال نداشته باشد مجاز نیست که مجددا اهدای پلاسما انجام بدهد.